Nie ma nieszkodliwych narkotyków. Nawet najbardziej „nieszkodliwy” z nich - tytoń - powoduje serię nieodwracalnych zmian w mózgu i zakłóca normalną interakcję neuronów. Każdy z nich może spowodować u nas uzależnienie.
Zapominamy o tym co złe
Na przykładzie nikotyny możemy wyraźnie rozważyć dwie najważniejsze koncepcje związane z narkotykami - uzależnienie i przystosowanie. Wszystkie substancje uzależniające działają w podobny sposób: albo konkurują z neuroprzekaźnikami (agonistami), albo je blokują (antagoniści). Neuroprzekaźniki to cząsteczki przekaźnikowe, które przekazują sygnał z jednej komórki nerwowej do drugiej poprzez synapsę (punkt kontaktu neuronów). Agoniści to substancje, które działają na te same receptory co neuroprzekaźnik, konkurują z nim. Antagoniści to substancje, które blokują interakcję neuroprzekaźnika z receptorami.
Acetylocholinę odkrył pierwszy z neuroprzekaźników. W mózgu, w ośrodkach czuwania, odpowiada za podwójne działanie - orzeźwiające i uspokajające. Dodatkowo nikotyna stymuluje uwalnianie dopaminy, głównego neuroprzekaźnika w tzw. układzie przyjemności. Wielu agonistów i antagonistów neuroprzekaźników jest znanych jako leki. Na przykład efedryna, która działa na receptory noradrenaliny, jest jej agonistą. Mechanizm działania pochodnych efedryny, które są substancjami odurzającymi, takimi jak MDMA, oddziałuje nie tylko na norepinefrynę, ale także na układ dopaminowy.
Co to jest uzależnienie?
Nałóg pojawia się, kiedy aby osiągnąć ten sam efekt, należy zwiększyć dawkę substancji aktywnej. Czasami uzależnienie pojawia się dość szybko: w przeciwieństwie do nikotyny, uzależnienie od heroiny powstaje w ciągu zaledwie tygodnia. Co to jest uzależnienie? To wtedy mózg i jego synapsy zaczynają domagać się danej substancji. Każdy lek, który ma poważny wpływ na mózg, niezależnie od tego, czy jest agonistą, czy antagonistą neuroprzekaźników, poważnie zmienia sposób działania synaps. Dotyczy to nie tylko narkotyków, ale także leków - przeciwdepresyjnych, przeciwpsychotycznych, uspokajających.
Każda synapsa ma wrodzone „wyobrażenie” o tym, jak aktywnie powinna przekazywać sygnał. W tym celu natura stworzyła specjalne mechanizmy. Jeśli działasz na synapsę z agonistą, sprawiasz, że działa ona bardziej aktywnie. Aby się nie przeciążać, zaczyna produkować mniej neuroprzekaźników i zmniejsza liczbę wchodzących z nim receptorów. Dlatego, aby uzyskać ten sam efekt, konieczne staje się zwiększenie ilości agonisty - zwiększenie dawki. Tak powstaje uzależnienie. A potem, jeśli dana osoba nagle odmawia przyjęcia leku, synapsa po prostu przestaje działać. Występuje zespół odstawienia. Na przykład, jeśli lek ma działanie uspokajające, wówczas w objawach odstawienia pojawią się silne negatywne emocje.
W praktyce
Kiedy ktoś dopiero zaczyna próbować narkotyków, możemy powiedzieć, że dzieje się to dobrowolnie. Jednak uzależnienie sprawia, że człowiek nie jest już w stanie przestać używać własnej, wolnej woli. Narkomania to przewlekła choroba mózgu, która zmusza osobę do używania narkotyków pomimo ich szkodliwych skutków. Jeśli dana osoba przestaje zażywać narkotyki, pojawiają się u niej objawy odstawienia, którym towarzyszy bardzo zły stan zdrowia, a osoba nie jest w stanie kontrolować swojego głodu narkotykowego. Przede wszystkim osoba odczuwa objawy, takie jak silny ból, zaburzenia snu, lęk, niestrawność i zmiany apetytu, wzmożona potliwość w pierwszych dniach odstawienia.
Ponieważ leki zmieniły już funkcjonowanie mózgu, zwykle jest niemożliwe ich odrzucenie bez profesjonalnej pomocy. Uzależnienie to ta sama choroba, co inne, wpływająca na każdy organ naszego ciała. Tak więc uzależnienie nie różni się np. od chorób układu krążenia, które trzeba leczyć, ponieważ serce nie pracuje prawidłowo. W przypadku uzależnienia narkotyki zakłócają pracę mózgu. Zmiany w mózgu mogą być nieodwracalne. To kolejny powód, dla którego nie można ostatecznie uwolnić się od nałogu i dlaczego mówi się, że narkoman pozostaje uzależniony do końca życia. Podobnie jak w przypadku innych chorób przewlekłych, osoba musi nauczyć się żyć i sobie z nią radzić. Jeżeli osoba uzależniona przechodzi leczenie i jest w stanie odstawić narkotyki, należy pamiętać, że zawsze istnieje ryzyko nawrotu. Nie oznacza to, że leczenie jest nieskuteczne, a jedynie, że powrót do zdrowia wymaga czasu, a dana osoba może potrzebować długoterminowego wsparcia specjalistów i bliskich.
